Xosé Manuel Lobato: Era de proveito

Hoxe quero reproducir aquí un texto de Xosé Manuel Lobato, unha denuncia en prosa lírica da evolución do noso rural, en concreto dos nosos montes, cara á insustentabilidade. Fálanos Lobato da grande estafa que nos levou a perder, a malvender, unha resilencia de séculos. Estaremos aínda a tempo de a recupermos?

Era de proveito

Home sabio, prudente, consecuente e respectuoso cos designios naturais.

Coa experiencia adquirida nua dilatada historia de vida, o maior transmite impresionantes leccións de coñecemento, tamén certa nostalxia polo que foi e xa non é.

Cando fala dos seus anos mozos, zumega sabedoría popular e un respecto superior por todo o natural. Ese ser tan especial é Victorino, o de máis idade da aldea. Recorda con moita nitidez os seus tempos de crianza cando todo o que daban as terras era de utilidade. Non se desprezaba nada, todo tiña a súa razón de ser dentro dun ciclo cerrado que se repetía con exactitude.

O monte era a gran despensa, unha artesa que nunca se estrumaba, pois sempre se sacaba con moderación e só o necesario. Naquel tempo, o home estaba convencido da fidelidade desta fonte de recursos para sobrevivir. Convencemento que se ía forxando na educación e cultura social dos asentamentos, que convivían en contacto directo co medio, dentro dun equilibrio natural e recíproco.

Aqueles tempos non eran dun consumismo sen control. Só o imprescindible para atender ás necesidades básicas de cada un. Non era preciso moito para ser feliz e gozar dua vida sinxela pero tamén
bastante idílica.

Todos os seres que rodeaban os humanos eran respectados, fundamentalmente as árbores das chousas, retornos, ou das estivadas. Moitas destas plantas eran centenarias e mesmo míticas; os seus recursos utilizábanse con racionalidade e sempre cunha visión de futuro.

Victorino lembra un caso moi relevante. Foi o dua árbore centenaria cortada pola raíz, todos na aldea a lembraban imperturbable e igual desde sempre. Seguro que o magnífico carballo, contemplara o paso de moitas xeracións que ían aproveitando os seus recursos, pero sen acabar coa súa existencia.

O proceso era un ciclo de exactitude. No ountono recollíanse as landras para os animais e tamén as follas segundo ían caendo para estrar as cortes. Xa metidos no inverno, o carballo era podado con moito agarimo. Aquelas pólas eran o sustento da lareira para cociñar, ferver os animais e subministrar a calefacción necesaria para a vivenda.

Con mágoa e nostalxia, o vello recorda perfectamente o día en que o nobre carballo foi cortado. Pero o máis grave non foi este caso puntual, pois a mediados do século XX, practicamente todos, os monumentos nativos da flora do contorno foron desterrados. A causa de tanta desfeita estaba no intento de colonizar con eucaliptos e piñeiros que medraban rápido e aseguraban axiña grandes riquezas sen esforzo.

A conclusión fundamentada no pasado amosa actualmente a Galicia despoboada no rural. As súas xentes tenen que emigrar para conseguir os cartiños que non achegan os montes inzados de eucaliptos e piñeiros. Moitos destes bosques permanecen abandonados. Pero os descerebrados, polo verán, non se esquecen deles para queimalos sen pudor nin escrúpulos.

(Extraído do seu libro Retorno a Natura, editado por Alvarellos.)